کیست تخمدان یک مشکل رایج در بین زنان است که ممکن است در یک و یا هر دو تخمدان شکل بگیرد. این کیست‌ها می‌توانند به شکل یک کیسه پر از مایع و یا به صورت خوشه‌ای به وجود آمده و گاهی پر از مواد دیگری مانند خون یا ترشحات خاص خود هستند.
تخمدان‌ها در واقع، بخشی از سیستم تولید مثل زنان هستند که در لگن و دو طرف رحم قرار داشته و مسئول ترشح هورمون‌های زنانه استروژن و پروژسترون هستند. تخمدان‌ها با آزادسازی تخمک در ایجاد چرخه قاعدگی و تولید مثل نقش دارند.
اکثرا کیست‌ها خطر خاصی ندارند اما گاهی سرطانی شده و در موارد وخیمی که کیست‌ها بزرگ می‌شوند نیز، باعث پیچش تخمدان به دور پایه خود خواهند شد. این حالت، یک وضعیت اورژانسی بوده که اگر جراحی صورت نگیرد، باعث از بین رفتن بافت تخمدان‌ها می‌شود.
گاهی نیز کیست‌های بزرگ، خونریزی داخلی پیدا میکنند که به آن کیست هموراژیک گفته می‌شود. شایع‌ترین این کیست‌ها، کیست‌های ساده (عملکردی و یا فولیکولی) هستند. زمانی که تخمک گذاری انجام نشود، فولیکول‌ها که تخمک آزاد میکنند به رشد خود ادامه داده و به شکل کیست در می‌آیند. این کیست‌ها اغلب علائمی نداشته و در عرض یک تا سه ماه به طور خودبه‌خود از بین می‌روند و گاهی نیز، نیاز به دارو پیدا میکنند.
انواع کیست تخمدان
از جمله کیست‌های دیگر تخمدان، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کیست درموئید
- کیست سیست آدنوما
- اندومتریوما (کیست شکلاتی)
- کیست کورپوس لوتئوم و کیست‌های لوتئینی
- سندرم تخمدان پلی کیستیک (pcos) یا تنبلی تخمدان
کیست‌های تخمدان پس از دوران یائسگی کمتر دیده می‌شوند و زنانی که در این سن دچار کیست تخمدان هستند، بیشتر از سایر افراد در معرض خطر سرطان تخمدان قرار دارند.
علائم کیست تخمدان
کیست تخمدان، علائم و نشانه‌هایی دارد که در ادامه گفته شده و شما می‌توانید با دقت به این علائم و نشانه‌ها، متوجه وجود احتمالی کیست تخمدان در خود شده و به این ترتیب برای تشخیص دقیق و درمان آن، در زمان مناسب به بهترین متخصص زنان در رشت مراجعه کنید. علائم کیست تخمدان عبارتند از:
- تکرر ادرار
- نفخ و تورم شکم
- رابطه جنسی دردناک
- حالت تهوع و استفراغ
- احساس پر بودن شکم
- حرکات دردناک روده‌ها
- خونریزی غیر طبیعی واژن
- پریود نامنظم و تغییر در چرخه قاعدگی
- درد خفیف تا شدید شکم و لگن و کمردرد
- درد لگن پیش از دوره قاعدگی یا در طول آن
- مشکلات در خالی کردن کامل روده و مثانه
دلایل بوجود آمدن کیست تخمدان
در ادامه به دلایل و عواملی پرداخته‌ایم که سبب شکل‌گیری کیست تخمدان شده و در بروز آن، موثر هستند:
- تغذیه
- استرس
- بارداری
- آندومتریوز
- تغییرات وزنی
- مشکلات هورمونی
- عوامل ارثی و ژنتیکی
- عفونت و التهاب شدید لگنی
- سابقه قبلی ابتلا به کیست تخمدان
- مصرف برخی از داروها مثل کلومیفن و لتروزول
عوارض کیست تخمدان
کیست تخمدان، عوارض مختلف داشته که عبارتند از:
- بروز سرطان
- پیچ خوردگی تخمدان
- احتمال ناباروری در برخی کیست‌ها
- ترکیدن و پاره شدن کیست و خونریزی
کیست تخمدان در بارداری
شکل‌گیری کیست تخمدان در بارداری، یک امر عادی بوده و معمولا خطری ندارد. اما گاهی نیز ممکن است بعضی از کیست‌ها در بارداری به رشد خود ادامه داده و باعث خونریزی و پیچیدن تخمدان شوند که در این حالت، باید عمل جراحی اورژانسی صورت بگیرد.
تشخیص کیست تخمدان
تشخیص کیست تخمدان، در درجه اول با معاینه لگنی و سونوگرافی رحم و تخمدان‌ها انجام می‌شود. در موارد مشکوک نیز به دستور پزشک، سی‌تی‌اسکن و MRI انجام خواهد شد.
درمان کیست تخمدان
برای درمان کیست تخمدان حتما باید به پزشک متخصص زنان مراجعه کرده و تحت نظر پزشک باشید. درمان کیست تخمدان به عوامل مختلفی از جمله سن فرد، اندازه و ظاهر کیست و علائمی که ایجاد کرده است، بستگی خواهد داشت. گاهی نیز، بهترین راهکار برای درمان کیست تخمدان، انتظار است به ویژه اگر کیست کوچک و عملکردی بوده و اندازه آن بیشتر از دو تا پنج سانتی‌متر نباشد.
روش‌های درمانی دیگر برای درمان کیست تخمدان نیز عبارتند از:
- دارو درمانی
در این روش، ممکن است به تشخیص خود از داروهای مختلف مانند قرص‌های جلوگیری از بارداری برای درمان کیست تخمدان استفاده کند.
- روش‌های جراحی
کیست‌هایی که رشد کرده و بزرگ‌تر شده‌اند، علائم شدید‌تری ایجاد کرده و یا مشکوک به سرطان هستند، نیاز به جراحی پیدا خواهند کرد. جراحی کیست تخمدان می‌تواند هم به روش لاپاراسکوپی و هم به روش لاپاراتومی انجام شود. در این گونه موارد، پزشک جراح سعی می‌کند در حد امکان آسیبی به تخمدان‌ها وارد نشده و تنها با برداشتن و خارج کردن کیست، تخمدان‌ها را حفظ کرده تا قابلیت باروری فرد تحت تاثیر قرار نگیرد؛ اما در بعضی موارد نیز ممکن است درمان کیست تخمدان به برداشتن تخمدان‌ها نیاز داشته باشد.
بیشتر بدانید: جراحی لاپاراسکوپی رحم
چگونه می‌توان از کیست تخمدان جلوگیری کرد؟
هنوز پاسخی برای این سوال وجود ندارد. کیست تخمدان ممکن است در بدن تمام افرادی که تخمک گذاری میکنند، تشکیل شود. خوردن قرص‌های ضد بارداری می‌تواند از تشکیل کیست‌های جدید جلوگیری کند اما در حالت کلی، داشتن یک رژیم تغذیه‌ای سالم، ورزش منظم و نداشتن اضافه وزن برای کارکرد طبیعی تخمدان‌ها لازم و ضروری خواهد بود.
